Sharanagati

(from discussion with B.K.Tirtha Maharaja, 7th of September 2006, Sofia)

I have a humble request to you. Let us think for few minutes and find a definition for a saint. Who is a saintly person? Whom we can consider a saint? It is not necessary to think, to intellectualize too much, but what comes to your mind if you mention “saint, saintly person”?
Prema Bindu: Authorized by God.
Tirtha Maharaja: Can we check it? May be we cannot check, but we can feel. Please, remember your versions and do not be influenced by listening to the voices of others! Be strong in your definition. Can we go in rows, so that everybody can give opinion?
Shyamasundara: Someone, who through his actions sets an example to be followed.
Raga: Who gives light. A shining person.
Ram Vijay: Who knows the truth, sadhu.
Yashoda: Who has dedicated his life to God.
Damodar: It is included in the word (in Bulgarian) – who has dedicated himself.
Keshava: Self-realized soul, who sees in his heart God.
Somebody else: Who have transcended the boundaries between the human and divine.
Somebody else: Who has no fear.
Nikhilatma: For me that is a person, who attracts me. I am longing for his association.
Manohari: Who sacrifices himself for others.
Keshava: Dasa-anudasa, who tries to serve the servants of the servants of the Lord.
Somebody else: Who is compassionate.
Prema-lata: Who is able to transform others into saints.
Valyo: Who can be a connection to eternity, peace of the mind and happiness of the soul (sat-cit-ananda).
Nelly: Who is humble.
Rukmini: Who has become close to God. And close to sinless.
Somebody else: Everybody who has come to God – no matter of the steps – he is a saint.
Somebody else: One who has real love – who can feel and give real love.
Small Dani: The purity that is breaking the ice of darkness, transforming it into light and brings the others to development.
Dragi: The sinless people.
Yamuna: The one, whom when you meet, you fall in love. He is a person, who can satisfy both the mind and the heart of people. He speaks with simple words, but is able to touch the very core of everything. Who can see the hearts of the people and speaks heart to heart.
Damodar: Who is very dear to God, because he has found shelter at His lotus feet.
Somebody else: In the presence of a real saint I will feel a different atmosphere, I will feel full satisfaction, I will be enlightened and uplifted.
Sasho: Who understands the science of knowledge and ignorance and who becomes a jivan-mukta – transcending the cycle of birth and death.
Premananda: Who gives the soft light of the Мoon in the heart.
Raga: The Sun! The Sun!
Revati: Those who renounce material life, also renouncing emotional and psychological dependencies and giving everything that they are in the service of the people and the Lord.
Somebody else: Who inspires people, animals and flowers.
Yadunath: One who has surrendered to light, who is now made of light and is constantly transcending light. And not only light, but divine light. And at the same time I think my definition was a bit poor after what the devotees said and I knew there was something more: a saint gives you a very special feel of different qualities of divine light.
Nikhilatma: Very dear to all living entities and has no enemies.
Somebody else: All of us can become saints, but first we have to want it, second to deserve it and third: they have to give it to us.
Yashoda: The saints have the ability to permanently change our life for good and to excavate the good side in us.
Somebody else: Every next meeting with him makes you better and better person.
Somebody else: First you have to renounce and then you have to dedicate yourself.
Somebody else: God who has come to earth.
Somebody else: Who is in harmony with himself and  others – but complete harmony.
Somebody else: I think everybody has different saints and the question is not what are they, but who are they. Who is my saint?
Tirtha Maharaja: So, if we summarize all these beautiful qualities that you mentioned – well, to find such a person, I tell you, is rare. Who can fulfill all the requirements? Renouncing and dedicating, humble and shining, small and great – it is rare! Because you were giving a full list of divine qualities of a saintly person. But certain common points you mentioned. In this respect I would like to quote you one verse from the shastras, from our tradition. It is said:

“As the rivers do not run their water for themselves,
but only for the sake of others;
and as the fruit-bearing trees do not bring their fruits for themselves,
but only for the sake of others;
and as the clouds do not pour the rain for themselves,
but only for the sake of others,
similarly the saintly persons do not live for themselves,
but only for the sake of others.”

But that you can do only if you are very close to God. If you are close to the Source, then you are close to the essence. If you live for God, you live for everyone. If you live for yourself, you live for nobody.
And from your list I could feel the need, the urgent need for the company of saintly people. From this list we all can understand why the sadhu-sanga, association with the saintly people is so important for us. Because yes, in a company of a pure person my heart, my life will change. The association with the saints is very important in our lives. Do not miss the opportunity.
The devotional company should be very strong. If we always appreciate the qualities of the saints, of saintly devotees around us, then the company will be very strong. If you take one stick of incense, it is very easy to break it. Take one pack of incense. Try! It is almost impossible. Remember this. If the company of the devotees is united, nothing can break you. But if you are all alone…
We should appreciate the holy company. We have one motto in our devotional circles: “One for all and all for one” Therefore we say: “Sadhu-sanga sadhu-sanga sarva -shastrе kaya lava-matra sadhu-sange sarva-siddhi haya * – associate with the saints, associate with the saints, because in their association you can easily achieve all perfection.” All perfection – because it will be given to you, it will be reflected on you.
Once great preachers were sitting around Shrila Shridhara Maharaja. And you know, he was a person to hide. He was always hiding, pulling back; he was not moving from his temple in Navadvip. And therefore – because he was a high quality saint – all the Vaishnava world was coming to him. He was a sacred place of pilgrimage himself. People were approaching him, he did not have to go to people. That is a holy place. So they were sitting around him and he was giving very soft teachings: “Preach! Go and tell people!” And finally he said: “I give you the rights. I empower you to do this.”
So if these divine qualities are reflected on us, shed on us, then our life will change. Please, cultivate this divine association, do not miss a chance, do not lose a moment for this association! Because finally if you reach, if you return back, you will understand what was the real help in your life. May be now the picture is overcomplicated for us. But at the end when you just return back, turn your head and check out what was happening – it will be a perfectly clean and unbroken line to reach your destination. And who are standing in rows by the side of your path? Who are congratulating you when returning back? Who are forming the bricks on your path? These are the saintly people. Just look around and you will find them.

*Chaitanya-Charitamrita, Madhya 22.54

(B. K. Tírtha Mahárádzs leckéjéből, 2006. Szeptember 7, Szófia)

Van hozzátok egy alázatos kérésem. Gondolkodjunk egy kicsit és fogalmazzuk meg a szent definícióját. Ki az a szent? Kit tekinthetünk szentnek?  Nem szükséges hosszan elmélkedni rajta, csak ami az eszetekbe jut, ha azt halljátok, hogy „szent, szent személy”?
Préma Bindhu: Isten által felhatalmazott.
Tírtha Mahárádzs: Tudjuk ezt ellenőrizni? Lehet, hogy nem tudjuk ellenőrizni, de érezzük. Kérlek, emlékezz erre a véleményedre, és ne hagy magad más vélemények által befolyásolni! Légy erős ebben a megfogalmazásban. Haladhatunk sorban, hogy mindenki mondjon valamit?
Sjámaszundara: Valaki, aki a tettei által követendő példát állít.
Rága: Aki fényt ad. Egy ragyogó személy.
Rám Vidzsáj: Aki ismeri az igazságot, szádhu.
Jasódá: Aki Istennek szentelte az életét.
Dámódar: Benne van magában a szóban (bolgárul) – aki odaszentelte magát.
Késava: Önmegvalósult lélek, aki szívében látja Istent.
Valaki más: Aki túllépett az emberi és isteni közötti határokon.
Valaki más: Aki nem ismer félelmet.
Nikhilátmá: Számomra a szent egy olyan személy, aki vonz engem. Vágyom a társaságára.
Manóhari: Aki feláldozza magát másokért.
Késava: Dásza-anudásza, aki az Úr szolgáinak a szolgáit próbálja meg szolgálni.
Valaki más: Könyörületes.
Préma-latá: Aki másokat is képes szentté változtatni.
Valyo: Aki a kapcsolat lehet az örökkévalósághoz, az elme békéjéhez és a lélek boldogságához (szat-csit-ánanda).
Nelly: Aki alázatos/szerény.
Rukminí: Aki közel került Istenhez. És közel áll a bűnnélküliséghez.
Valaki más: Bárki, aki eljutott Istenhez – nem számítanak a lépések – az szent.
Valaki más: Aki igaz szeretettel rendelkezik – aki érzi és át is tudja adni azt.
kis Dani: A tisztaság, mely megtöri a sötétség jegét, fénnyé alakítja azt, és fejlődésre sarkall másokat.
Dragi: Bűntelen személy.
Jamuná: Az a valaki, akivel ha találkozol, szerelembe esel. Az ilyen személy képes elégedetté tenni mások elméjét és szívét is. Egyszerű szavakkal beszél, mégis képes megragadni a lényeget. Aki látja az emberek szívét és szívtől-szívhez beszél.
Dámódar: Aki nagyon kedves Istennek, mert menedéket talált az Ő lótuszlábainál.
Valaki más: Egy igazi szent társaságában más a légkör, teljes elégedettséget érzek, megvilágosodom és felemelkedem.
Sasho: Aki megérti a tudás és tudatlanság tudományát és aki dzsívan-muktává válik – túllép az élet és halál körforgásán.
Prémánanda: Aki elhozza szívünkbe a Hold lágy fényét.
Rága: A Nap! A Nap!
Révatí: Azok, akik lemondtak az anyagi életről, lemondtak az érzelmi és pszichológiai függőségekről és mindenestül átadják magukat az emberek és az Úr szolgálatában.
Valaki más: Aki inspirálja az embereket, állatokat és növényeket.
Jadunáth: Aki meghódolt a fénynek, aki most maga is fényből áll és folyamatosan fényt áraszt. És nem csak fényt, hanem isteni fényt. Ugyan akkor azt gondolom, hogy mindazok után, amit a bhakták mondtak, az én definícióm kissé szegényes és tudtam, hogy volt még valami más is: egy szent megadja neked az isteni fény különböző minőségeinek egy nagyon különleges érzését.
Nikhilátmá: Nagyon kedves minden élőlényhez, és nincsenek ellenségei.
Valaki más: Mindannyian lehetünk szentek, de először is akarnunk kell, másodszor ki kell érdemelnünk és harmadszor: kapnunk kell valakitől.
Jasódá: A szentnek megvan a képessége arra, hogy véglegesen megváltoztassa az életünket és kihozza belőlünk a jót.
Valaki más: Minden vele való találkozás által egyre jobb és jobb személy lesz belőled.
Valaki más: Először gyakorolnod kell a lemondást, majd az odaadást.
Valaki más: Isten, aki eljött a földre.
Valaki más: Aki harmóniában van saját magával és másokkal; teljes harmóniában.
Valaki más: Azt gondolom, hogy mindenkinek különböző szentjei vannak és nem az a kérdés, hogy mik ők, hanem, hogy kik ők. Ki az én szentem?
Tírtha Mahárádzs: Tehát, ha össze szeretnénk foglalni mindezeket a csodás tulajdonságokat amiket említettetek, nos, hogy egy ilyen személyt találjunk, elmondom nektek, az igen ritka. Ki tudja teljesíteni mindezen követelményeket?
Lemondás és odaadás, alázatos és ragyogó, kicsi és nagy – ez nagyon ritka! Mert egy teljes listát adtatok egy szent isteni tulajdonságairól. De a megemlítettek között vannak bizonyos közös pontok. Idevágóan szeretnék nektek egy verset idézni a sásztrákból, a tradíciónkból. Így szól:
„A folyók nem isszák saját vizüket,
hanem mások érdekében hömpölyögnek;
a gyümölcsfák nem fogyasztják saját gyümölcseiket,
hanem mások érdekében hozzák azokat;
a felhők sem isszák saját vizüket,
hanem mások érdekében záporoznak,
ugyanígy, a szentek is csak másokért élnek.”

De azt csak akkor tudod megtenni, ha nagyon közel állsz Istenhez. Ha közel vagy a forráshoz, akkor közel vagy a lényeghez. Ha Istenért érsz, mindenkiért élsz. Ha magadért élsz, senkiért sem élsz.
A listátokból pedig érzem a szükségét, égető szükségét érzem, a szentek társaságának. ebből a listából megérthetjük, hogy miért fontos számunkra a szádhu-szanga, a szentek társasága. Mert igen, egy tiszta személy társaságában a szívem, az életem megváltozik. A szentek társasága nagyon fontos az életünkben. Ne szalasszátok el a lehetőséget.
A lelki társaságnak nagyon erősnek kell lennie. Ha mindig megbecsüljük a szentek, a körülöttünk lévő szent bhakták tulajdonságait, akkor erős lesz a társaság.
Ha megfogsz egy füstölőt, azt nagyon könnyű eltörni. De végy egy egész csomag füstölőt. Próbáld ki! Majdnem lehetetlen. Emlékezzetek erre. Ha a bhakták társasága egységes, semmi sem képes összetörni azt. De ha egyedül vagy…
Meg kell becsülnünk a szent társaságot. Lelki köreinkben van egy mottónk: „Egy mindenkiért, mindenki egyért.” Ezért azt mondjuk: „Szádhu-szanga szádhu-szanga szarva –sásztré kaja, lava-mátra szádhu-szangé szarva-sziddhi haja*  – társulj a szentekkel, társulj a szentekkel, mert társaságukban könnyen elérhetsz minden tökéletességet.” Minden tökéletességet – mert megadatik, tükröződik rajtad.
Egyszer nagy prédikátorok vették körbe Sríla Srídhar Mahárádzsot. És tudjátok rejtőzködő személy volt. Mindig rejtőződött, a háttérben maradt; nem is mozdult navadvípi templomából. Ezért – mert nagy személyiség volt – az egész vaisnava világ elment hozzá. Ő maga volt a szent zarándokhely. Az emberek elmentek hozzá, nem kellett neki elmennie az emberekhez. Ilyen a szent hely. Körülötte ültek tehát, ő pedig finoman tanított: „Prédikálj! Menj és mond el az embereknek!” Végül pedig azt mondta: „Felhatalmazlak titeket. Képessé teszlek titeket erre.”
Ha tehát ezek az isteni tulajdonságok tükröződnek rajtunk, ránk vetülnek, akkor megváltozik az életünk. Kérlek, ápoljátok a szent társulást, ne szalasszátok el a lehetőséget, egy percet se vesztegessetek el ebből a társulásból! Mert ha végül eléred, visszatérsz, megérted majd, hogy mi volt az igazi segítség az életedben. Lehet, hogy most még túl bonyolult a kép a számunkra. De a végén, amikor visszatérsz, fordíts meg a fejed és nézd meg mi történt – egy teljesen tiszta, töretlen vonalat látsz majd a célod elérése felé. És kik állnak sorba a te utad mellett? Kik gratulálnak, amikor visszatérsz? Kik alkotják a téglákat az utadon? A szentek azok. Csak nézz körül, és megtalálod őket.

*Csaitanja-csaritámrta, 2.22.54.

(от беседа с Б.К.Тиртха Махараджа, 7 септември 2006, София)

Имам една смирена молба към вас. Нека поразмислим за няколко минути и намерим определение за светец. Кой е свят човек? Кого можем да считаме за светец? Не е нужно да се разсъждава и интелектуализира кой знае колко. Но какво ви идва на ум като споменете „светец, свят човек”?
Према Бинду: Упълномощен от Бога.
Тиртха Махараджа: А нима можем да проверим това? Вероятно не можем да проверим, но можем да почувстваме. Моля ви, помнете своите версии и не се влияйте от онова, което ще чуете от другите! Дръжте на своята дефиниция. Може ли поред, та да може всеки един да даде мнение?
Шямасундара: Някой, който чрез действията си установява пример, който да бъде следван.
Рага: Който свети, сияен човек.
Рам Виджай: Който познава истината, садху.
Яшода: Който е посветил живота си на Бога.
Дамодар: То е включено в самата дума – този, който се е посветил.
Кешава: Себе-реализирала се душа, която вижда в сърцето си Бога.
Друг: Който е надмогнал границите между човешкото и божественото.
Друг: Който е безстрашен.
Никхилатма: За мен това е човек, който ме привлича, за чието общуване копнея.
Манохари: Който се жертва за другите.
Кешава: Даса-анудаса, който се стреми да служи на слугите на слугите на Бога.
Друг: Състрадателният.
Према Лата: Който има способността да превръща другите в светци.
Вальо: Който може да бъде връзката с вечността, покоя на ума и щастието на душата (сат-чит-ананда).
Нели: Смиреният.
Рукмини: Който се е доближил до Бог. И до непорочността.
Друг: Всеки който е достигнал до Бога – без значение какви са били стъпките – е светец.
Друг: Някой, който притежава истинска любов – който изпитва и дарява истинска любов.
Малкият Дани: Чистотата, която разбива леда на тъмнината, превръщайки я в светлина и води останалите към развитие.
Драги: Непорочните хора.
Ямуна: Онзи, когото като го срещнеш, се влюбваш. Личност, която може да удовлетвори и умовете и сърцата на хората. Той изрича прости думи, но успява да се докосне до самата сърцевина на всичко. Вижда в сърцата и говори от сърце на сърце.
Дамодар: Който е много скъп на Бога, понеже е намерил подслон в лотосовите Му нозе.
Друг: В присъствието на един истински светец ще усетя съвсем друга атмосфера, ще почувствам удовлетворение, ще бъда просветлен и възвисен.
Сашо: Който разбира науката за познанието и невежеството и който е станал дживан-мукта – преминавайки отвъд цикъла на раждането и смъртта.
Премананда: Който дарява нежната светлина на луната в сърцето.
Рага: Слънцето! Слънцето!
Ревати: Това са отречениците от материалния живот, отказали се също така от емоционалните и психологически зависимости, отдавайки всичко, което са, в служене на хората и на Бога.
Друг: Който вдъхновява людете, животните и цветята.
Ядунат: Някой който се е отдал на светлината, който сам е станал светлина и неспирно минава отвъд светлината. И не просто светлина, а божествена светлина. Същевременно считам своето определение за доста слабо след всичко, което казаха бхактите и си знаех, че имаше още нещо: светецът ти дава много специфичен усет  за различните качества на светлината.
Никхилатма: Който е много скъп на всички живи същества и няма врагове.
Друг: Всички ние можем да станем светци, но първо: трябва да го поискаме, второ: да го заслужим и трето: да ни го дадат.
Яшода: Светецът има способността трайно да променя живота ни към добро и да разкрива добрата ни страна.
Друг: Всяка следваща среща с него те прави все по-добър.
Друг: Най-напред трябва да се отречеш, след това да се посветиш.
Друг: Бог, слязъл на земята.
Друг: Който е в хармония със себе си и с останалите – но пълна хармония.
Друг: Считам, че всички имат различни светци и въпросът не е какви са, а кои са. Кой е моят светец?
Тиртха Махараджа: Ако обобщим всички тези прекрасни качества, които споменахте – да се намери такъв човек, казвам ви, е рядкост. Та кой би могъл да отговори на всички изисквания? Отречен и посветен, смирен и сияещ, малък и велик – това е рядкост! Понеже вие изредихте пълния списък от божествените качества на един светец. Но споменахте някои общи точки. В този ред на мисли бих искал да ви цитирам един стих от шастра, от нашата традиция. В него се казва:

“Както реките не носят водите си за себе си, а единствено за другите;
и както плодните дръвчета не дават плод за себе си, а единствено за другите;
и както облаците не леят дъжд за себе си, а единствено за другите,
така и светците не живеят за себе си, а единствено за другите.”

Но това може да го направите само ако сте близо до Бога. Ако сте близо до извора, близо сте до същината. Ако живеете за Бога, живеете за всички. Ако живеете за себе си, не живеете за никого.
И от вашия списък аз успях да усетя нуждата, насъщната нужда от общуването със свети хора. От този списък всички разбираме, че садху-санга, общуването със свети люде е толкова ценно за нас. Защото така е, в компанията на чист човек, сърцето ми, животът ми ще се променят. Общуването със светци е много ценно нещо в живота ни. Не бива да пропускате възможността.
Компанията на отдадените трябва да е много стабилна. Ако винаги ценим качествата на светците, на светите бхакти около себе си, тогава групата ще е много силна. Ако вземете една благовонна пръчица, много е лесно да я счупите. Но вземете цял пакет. Опитайте! Почти е невъзможно. Запомнете това. Ако групата на бхактите е единна, нищо не може да ви пречупи. Но ако сте сами…
Трябва да ценим святата компания. Имаме едно мото сред кръговете на бхактите: “Един за всички, всички за един.” Затова казваме: “Садху-санга садху-санга сарва шастра кая лава матра садху санге сарва сиддхи хая * – oбщувайте със светците, общувайте със светците, защото в тяхната компания с лекота ще се сдобиете с цялото съвършенство.” С цялото съвършенство – защото то ще ви бъде дарено, отразено върху вас.
Веднъж велики проповедници седели около Шрила Шридхара Махараджа. Знаете ли, той бил такъв човек, който се крие. Винаги се криел, дърпал се назад; не излизал от своя храм в Навадвип. Затова – понеже бил светец от висока класа – всички ваишнави се стичали при него. Той самият бил свято място за поклонение. Людете отивали при него; не се налагало той да ходи при тях. А това е свято място. И така, те седели наоколо му, а той меко ги наставлявал: “Проповядвайте! Вървете и кажете на хората!” А накрая рекъл: “Давам ви всички права. Упълномощавам ви да го направите.”
Тъй че, ако тези божествени качества се отразят в нас, ако ни облеят, животът ни ще се промени. Моля ви, грижете се за това духовно общуване, не пропускайте възможността, не пропускайте и миг за такова общуване! Защото когато най-сетне пристигнете и се обърнете назад, ще разберете каква е била истинската помощ в живота ви. Може би сега картината ни се струва прекалено сложна. Но накрая, когато тъкмо сте се завърнали, ако просто обърнете глави назад и проследите какво се е случило – всичко ще бъде съвършено ясна и непрекъсната линия, водеща към вашата цел. А кои стоят в редици отстрани на пътя ви? Кои ви поздравяват за завръщането? Кои павират пътя ви? Това са светите люде. Просто се огледайте наоколо и ще ги откриете.

* „Чайтаня Чаритамрита” (Мадхя 22.54)

(Conferencia de B.K.Tirtha Mharaj, el 7 de septiembre 2006M Sofía)

Hoy os presento una humilde demanda. Vamos a dedicar algunos minutos para reflexionar y dar una definición de lo que es  una persona santa. ¿Quién es en efecto un santo? ¿A quién podemos considerar de santo? No será necesario reflexionar ni intelectualizar tanto sobre la cuestión.  A ver, ¿qué es lo que os viene a la mente al mencionar los vocablos  „santo, persona santa”?
Prema Bindu: Apoderado por Dios.
Tirtha Maharaj: ¿Acaso podemos comprobarlo? No lo podemos probablemente, pero podemos sentirlo. Por favor, ¡recordad vuestras versiones y tratad de no dejaros  influenciar  por lo que oiréis de otras personas! Mantened vuestra versión. Y por favor, haced lo posible para  que cada uno pueda expresar  su opinión.
Shyamasundara: Será alguien que por sus actos establezca un ejemplo a seguir.
Raga: Será alguien que despide luz. Alguien que resplandece. .
Ram Vijay: Alguien que conoce la verdad, un  sadhu.
Yashoda: Alguien  que ha dedicado su vida a Dios.
Damodar: La palabra (en idioma búlgaro) lo indica – alguien dedicado a la santidad.
Keshava: Un alma que ha logrado a realizarse viendo en su corazón a Dios.
Otro: Quien haya podido superar los límites entre lo humano y lo divino.
Otro más: Quien no tenga miedo.
Nikhilatma: Pues para mí será alguien que me atraiga y anhelo comunicar con esta persona.
Manohari: Quien se sacrifica para otras personas
Keshava: Dasa-anudasa,  Quien aspira servir a los servidores de los servidores de Dios.
Otro: Alguien compasivo
Prema-lata: Quien sea capaz de transformar a otras personas en santos.
Valyo: Quien pueda ser el nexo con la eternidad, la paz  de la mente y la felicidad del alma (sat-cit-ananda).
Nelly: Quien sea humilde.
Rukmini: Quien se haya acercado a Dios. Y a la castidad.
Otro más: Cualquiera  que haya alcanzado a Dios – no importan los pasos que haya seguido –  ya es un santo.
Y otro más: Alguien que haya logrado el  verdadero amor – quien lo pueda sentir  realmente y regalarlo a otras personas.
El pequeño Dani: Es la pureza que pueda despedazar el hielo de la oscuridad transformándola en luz y que pueda llevar en adelante  y al desarrollo a otras personas
Dragi: La gente sin pecados ni vicios.
Yamuna: Será  alguien en quien te vayas a enamorar al encontrarlo. Es una personalidad, alguien que pueda satisfacer tanto las mentes como los corazones humanos. Quien habla con palabras sencillas pero logra a alcanzar la esencia de cualquier cosa. Alguien que pueda penetrar con su vista los corazones  y quien pueda hablar de corazón a corazón.
Damodar: Alguien  muy querido para Dios pues ha podido encontrar asilo en Sus pies de loto.
Otro: En presencia de un verdadero santo yo sentiré una atmósfera distinta, sentiré satisfacción, me sentiré iluminado y sublimizado.
Sasho: Será alguien que llegue a entender  y distinguir  el  saber y la ignorancia y quien haya llegado a ser jivan-mukta – trascendiendo más allá del ciclo de nacimiento y muerte.
Premananda: Quien pueda regular al corazón  la suave luz de  luna.
Raga: ¡El Sol! ¡El Sol!
Revati: Los santos son los que hayan renunciado  el gozo de la vida material, renunciando también las dependencias y adicciones psicológicas y emocionales y entregándose completamente de todo su ser y dedicándose a servicio desinteresado  a la gente y a Dios.
Otro: Quien pueda inspirar a la gente, a los animales y a las flores.
Yadunath: Será alguien que se haya dedicado y entregado  a la luz, quien haya llegado a ser luz y quien constantemente trasciende más allá de la luz. Y no se trata aquí de  luz sencilla  sino de luz divina. En el mismo tiempo creo que mi definición es algo pobre si se compara a lo que han dicho ya los  bhakti devotos y sé que hay algo más: el santo es quien pueda dar un sentido específico a distintos matices y cualidades de la luz divina.
Nikhilatma: Será alguien muy querido por todos los seres vivos y por lo tanto no tiene enemigos.
Otro: En efecto todos podemos llegar a ser santos pero primero debemos desearlo, segundo debemos merecerlo y tercero que haya quien nos dé la oportunidad de serlo.
Yashoda: Un santo tiene la capacidad de cambiar en permanencia toda nuestra vida  llevándonos  al bien y descubriendo la mejor cara  de nuestra  personalidad.
Otro: Cada nueva cita con un santo hace de ti una persona mejor.
Otro más: Primero debes renunciar y luego debes dedicarte.
Otro: Será el mismo Dios que haya descendido en la tierra.
Y otro: Será alguien que esté en armonía consigo mismo y con los demás – digo, en armonía perfecta.
Y otro más: Considero que todos tienen sus santos y la cuestión  no es  cómo son sino quiénes son estos  santos. ¿Quién es en efecto mi santo?
Tirtha Maharaja: Bueno, si debemos sumar todas estas bellísimas cualidades que habéis sugerido  – y si tratamos de encontrar una persona real que las reúna, pues os digo que tal persona será algo muy raro. ¿Quién puede en realidad reunir y responder a todos los requisitos? Será alguien a la vez renunciado y dedicado, humilde y resplandeciente, pequeño y grande  – esto es rarísimo. Ya que habéis dado un repertorio completo  de las cualidades divinas que debe poseer un santo. Habéis señalado también algunos rasgos comunes. Y en este contexto de ideas yo quisiera citar un verso de  las sastras que proviene de nuestra tradición y dice así:
“Al igual que los ríos que llevan sus aguas no  para ellos mismos
Sino para los demás;
Al igual que los árboles que dan sus frutas no sólo  para ellos mismos
Sino para los demás;
Y al igual que las nubes que vierten sus lluvias no sólo  para ellas mismas
Sino para los demás;
También los santos no viven sólo para ellos mismos
Sino   para la redención de  los demás. ”
Sin embargo, podéis realizar todo esto sólo si estáis cerca de Dios. Si estáis cerca del manantial y de la esencia. Al vivir por Dios, vivís por todos. Al vivir sólo por vosotros mismos, no vivís por nadie.
De vuestra lista y repertorio de requisitos yo he podido sentir la necesidad, la urgente necesidad de comunicar con personas santas. De este repertorio todos nos hemos  dado cuenta  que  la sadhu-sanga, la comunicación con gente santa es algo valioso para nosotros. Y en realidad, en compañía de una persona pura y casta cambia mi corazón, cambiará también mi vida. La comunicación y el intercambio con los santos es en efecto algo precioso para nuestra vida. No debemos desaprovechar la oportunidad.
La compañía de  los devotos debe ser muy estable. Si siempre apreciamos las cualidades de los santos, de los santos bhakti devotos a nuestro lado, entonces el grupo será fuerte, muy fuerte. Si cogéis un palillo odorante será muy fácil romperlo. Pero coged un paquete, un manojo de palillos y tratad de romperlos. Será casi imposible. Recordadlo. Cuando el grupo de los bhakti devotos sea unido no hay quien pueda romperlo. Pero cuando estáis solitarios…
Debemos pues apreciar y valorar la santa compañía. En los círculos de los bhakti devotos tenemos un lema: “Uno por todos y todos por uno.”Es por eso que rezamos:
“Sadhu-sanga sadhu-sanga sarva -shastrе kaya lava-matra sadhu-sange sarva-siddhi haya* -al asociaros a los santos ,  al comunicar con los santos, en su compañía lograréis con facilidad a adquirir la perfección.” Y toda la perfección  pues os será regalada y se reflejara sobre vosotros.
Una vez estaban sentados varios grandes predicadores al lado de Sheila Shridhara Maharaj. Como sabéis, él solía esconderse. Siempre se escondía, se retiraba y no salía mucho de su templo en Navadvip. Por esto – siendo un santo de alta clase – todos los Vaishnavas se reunían a su alrededor. El mismo era como un lugar santo y objeto de peregrinaje y romería. Los romeros llegaban a él y no era necesario que él vaya a ellos. Se trataba de  lugar santo. Así pues ellos  estaban sentados  a su alrededor y él enseñaba con suavidad: “¡Debéis ir a predicar! ¡Debéis ir a hablar con la gente!”Y al final  ha dicho: “Os procuro todos los derechos. Os doy el poder de hacerlo todo.”
De modo que si todas estas cualidades divinas se reflejan sobre nosotros, si se vierten sobre nosotros, podrá cambiar toda nuestra vida. Os ruego, tened cuidado de la comunicación espiritual, no dejéis pasar  la oportunidad, ¡no desaprovechéis ni un solo instante de esta comunicación! Y cuando por fin lleguéis y  vais a volveros hacia atrás, os daréis cuenta del impacto de este verdadero respaldo que habéis obtenido en la vida. Quizás ahora todo esto os parezca  demasiado complicado Pero al final, al regresar y al volver la cabeza  hacia atrás para ver el recorrido que acabáis de realizar y para evaluar lo que ha ocurrido  – ya veréis una línea perfectamente clara e ininterrumpida , una línea que va directamente a vuestro objetivo. Y entonces, ¿quiénes  son los que forman filas al borde y a lo largo  del camino recorrido? ¿Quiénes son los que os felicitan por haber llegado? ¿Quiénes son los que abren y  pavimentan su  camino? Son las personas santas. Hace falta simplemente mirar a vuestro derredor y los descubriréis.

*Chaitanya-Charitamrita, Madhya 22.54

(из беседы с Б.К.Тиртхой Махараджем, 7 сентября 2006, София)

У меня есть одна смиренная просьба к вам. Давайте подумаем несколько минут, и найдем определение святого.  Кто является святым человеком? Кого мы можем считать святым?  Не нужно рассуждать и раздумывать много. Но, что вам приходит в голову, когда вспомните о  святом человеке?
Према Бинду: Представитель Бога.
Тиртха Махараджа:  А, разве мы можем проверить это? Вероятно, что нет, но мы можем почувствовать это.  Пожалуйста, не обращайте внимание на услышанное от других, помните свою версию! Придерживайтесь своей версии. Можно ли по очереди, так  чтобы каждый высказал свое мнение?
Шямасундара: Тот, кто своими дейсвиями дает пример для подражания.
Рага: Святой, сияющий человек.
Рам Виджай: Тот, кто познал истину, садху.
Яшода: Тот, кто посвятил свою жизнь Богу.
Дамодар: Это, включенно в само слово- тот, кто себя посвятил.
Кешава: Самоосознавшаяся душа, которая видит в своем сердце Бога.
Следующий: Тот, кто преодолел границы между человеческим и божественным.
Следующий: Тот, кто бестрашен.
Никхилатма: Для меня, это человек, который меня привлекает, и  общения которого я жажду.
Манохари: Тот, кто жертвует себя ради других.
Кешава: Даса-анудаса- Тот, кто стремится стать слугой слуги Бога.
Следующий: Сострадательный
Према Лата: Тот, кто обладает способностью делать других святыми.
Вальо: Тот, кто связан с вечностью, спокойствием ума и счастьем души.  (сат-чит-ананда).
Нели: Смиренный..
Рукмини:Тот, кто приблизился к Богу. Непорочный.
Следующий: Каждый, кто достиг Бога, независимо каким образом- святой.
Следующий:  Кто обладает истинной любовью, кто испытывает и дарит истинную любовь.
Маленький Дани: Чистота, которая разбивает лед тьмы, превращая ее в свет, и ведет остальных к развитию.
Драги: Непорочные люди.
Ямуна: Тот, в кото влюбляешься при встрече. Личнось, которая может удовлетворить умы и сердца людей. Он говорит простыми словами, но успевает докоснуться до самой сердцевины. Зрит в сердце, и говорит от сердца.
Дамодар: Тот    , кто дорог Господу, так как нашел прибежище у Его лотосных стоп.
Следующий: В присутствие святого, я почувствую совсем другую атмосферу, почувствую удовлетворение,  буду просвящен и возвышен.
Сашо: Тот, кто разбирается в науке познания и невежества, и кто стал  дживан-мукта – вне цикла рождения и смерти.
Премананда: Тот, кто дарит нежный свет луны сердцу.
Рага: Солнце! Солнце!
Ревати: Это, отреченные от материальной жизни люди, те, кто отказались также от эмоциональных и психологических зависимостей, отдавая все, что имеют на служение людям и Богу.
Следующий: Тот, кто вдохновляет людей, животных и цветы..
Ядунат: Тот, кто отдался свету, кто сам стал светом и тот, кто не останавливаясь переходит  вне света.. И не просто свет,  а божественный  свет.  В тоже время, считаю свое определение достаточно слабым, в сравнении с тем, что было сказанно  бхактами.  Святой дает тебе, очень специфическое понимание о различных качествах света.
Никхилатма: Кто, очень дорог всем живым существам, и кто не имеет врагов.
Следующий: Все мы можем стать святыми, но во- первых, нужно этого захотеть. Во-вторых- заслужить, и в третьих-получить это.
Яшода: Святой имеет способность менять нашу жизнь в лучшую сторону, и он раскрывает нашу лучшую сторону.
Следующий: Каждая встреча с ним, делает тебя добрее.
Следующий: Сначала нужно отречься, а потом предаться.
Следующий: Бог, спустившийся на землю.
Следующий: Тот, кто в гармонии с собой и с окружающими…но в полной гармонии.
Следующий: Думаю, что каждый имеет различных святых, и вопрос не в том какие они, а кто они. Кто мой святой?
Тиртха Махарадж: Если обощить все те прекрасные качества, которые вы вспомнили, то найти такого человека, скажу я вам- будет большая редкость. Да и кто бы мог ответить всем этим требованиям? Отреченный и преданный, смиренный и сияющий,  великий- это редкость, т. к. вы перечислили полный список божественных качеств святого. Но вы упомянули и некоторые общие точки. Продолжая эту мысль, я хотел бы процетировать вам один стих из шастр, из нашей традиции. В нем говорится :

“Как реки не несут свои воды  для себя, а только для других;
и как плодовые деревья не дают плод для себя, а только для других;
и как тучи не льют дождь для себя, а только для других, так и святые не живут для себя, а ради других.”

Но, это можно сделать только, если вы приблизились к Богу. Если вы близки к источнику, близки к сущности.  Если живете для Бога, живете для всех. Если же вы живете для себя, не живете ни для кого.
Из вашего списка, я  почувствовать нужду, насущную  нужду от общения со святыми людьми. Из всего сказанного, становится понятным, что  садху-санга, общение со святыми людьми, очень ценно для нас. Это так потому, что в компании чистого человека, мое сердце и моя жизнь изменятся. Общение со святыми, что-то очень ценное в нашей жизни. Не нужно пропускать такой возможности.
Компания преданных, должна быть очень стабильной. Если мы всегда ценим качества святых, святых  бхакт, которые нас окружают- тогда группа будет, очень сильной.  Если вы возьмете одну палочку благовония, можете легко ее поломать. Но возьмите целый пакет. Попробуйте! Почти  невозможно. Запомните это. Если в группе  бхакт есть единство, то никто не может вас сломить   Но, если вы одни…
Нужно ценить общество святых. У нас есть одно мото в кругу бхакт: “ Один за всех, все за одного.” Поэтому говорим: “Садху-санга садху-санга сарва шастра кая лава матра садху санге сарва сиддхи хая*  – общайтесь со святыми, общайтесь со святыми, потому что в их обществе вы легко можете достичь совершенства” Полного совершенства, так как оно вам будет дано, отраженно в вас.
Однажды, великие проповедники сидели около Шрилы Шридхары Махараджа. Знаете, он был таким человеком, который прячется. Он   всегда скрывался, отступал назад; не выходил из своего храма в Навадвипе. Но, так как он был святым высочайшего класса, все вайшнавы стекались к нему.  Он сам был святым местом поклонения. Люди сами шли к нему; ему не нужно было идти к ним. А, это святое место.  И вот, они сидели вокруг него, а он давал им мягкие наставления: “ Проповедуйте! Идити и скажите людям!”  А в конце сказал: “ Даю вам все права. Даю вам полномочие сделать это.”
Так вот, если эти божественные качества отразятся в нас, если они нас зальют, жизнь наша изменится. Пожалуйста, позаботьтесь о своем духовном общении,  не пропускайте возможности, не упускайте и мига от такова общения! Потому, что когда наконец достигнете цели, и обернетесь назад, вы поймете, какая помощь в вашей жизни была истинной. Может быть, сейчас картина выглядет сложной. Но в конце, когда вы вернетесь, и обернетесь назад, и проследите за тем, что случилось, вы увидете совершенно ясную, непрерывную линию, ведущую к вашей цели. И кто же будет стоять по две стороны вашего пути? Кто вас поздравит с возвращением? Кто протоптал вам дорожку?  Святые люди. Просто оглянитесь вокруг, и вы их увидете.

*„Чайтаня Чаритамрита” (Мадхя 22.54)

( श्री भ . क .तीर्थ महाराजा से हुई चर्चा से उद्धृत,, ७ सितम्बर , २००६ , सोफिया )

मेरी आपसे एक विनम्र प्रार्थना है| आइए ,एक क्षण के लिए सोचें और संत की परिभाषा ढूंढ निकालें|संत सम व्यक्ति कौन है ?संत हम किसे मान सकते हैं ?इसे कोई ज्यादा सोचना या अधिक बौद्धिकतापूर्ण रूप देना आवश्यक नहीं है |पर आपके दिमाग में क्या आता है ,जब आप कहते हैं,”संत,साधू व्यक्ति”?

प्रेमाबिंदु : ईश्वर द्वारा अधिकृत |

तीर्थ महाराजा : क्या हम इसे पता कर सकते हैं ?शायद पता नहीं लगा सकते|पर हम इसे अनुभव कर सकते हैं|कृपया ,अपने कथन को याद रखें और दूसरों के कथन से प्रभावित न हों | अपनी परिभाषा में बने रहें | हम एक के बाद एक आगे चलते हैं ,ताकि हर कोई अपनी राय दे सके |

श्यामसुन्दर : वह,जो अपने कार्यों द्वारा , उसे अनुसरण करने का उदहारण प्रस्तुत कर सके|

राग : जो प्रकाश दे |एक प्रकाशमय व्यक्ति|

राम विजय : जो सत्य जानता है,साधू |

यशोदा : जिसने ईश्वर के लिए अपने जीवन को समर्पित कर दिया है |

दामोदर : यह तो शब्द में ही निहित है –जिसने स्वयं को समर्पित कर दिया हो|

केशव : जो अपने ह्रदय में ईश्वर को देखता है |

एक भक्त : जो आदमी और दैविक की सीमाओं से परे हो चुका हो |

अन्य भक्त : जिसे कोई भय न हो |

निखिलात्मा : मेरे लिए यह वह व्यक्ति है ,जो मुझे अपनी ओर आकर्षित करता है | मैं उससे सम्बद्ध होने के लिए व्यकाकुल होऊं |

मनोहारी :.जो दूसरों के लिए अपना त्याग कर दे |

केशव : दास-अनुदास , जो प्रभु के सेवकों की सेवा का प्रयास करे|

अन्य : जो करूणा मय हो |

प्रेमा -लता : जो दूसरों को संत बना दे |

वाल्यो: जो अमरत्व,मन की शन्ति और आत्मा का आनंद हो (सत-चित्त -आनंद).

नेल्ली : जो विनम्र है |

रुक्मिणी :जो ईश्वर के निकट हो गया हो और निष्-पापियों के भी |

अन्य : हर कोई जो ईश्वर के निकट आ गया हो–किसी भी चरण से –वह संत है |

अन्य : वह,जो सच्चा प्रेम करता है–जो सच्चा प्रेम अनुभव कर सकता है और सच्चा प्रेम दे सकता है |

( युवा ) दानी : वह पवित्रता ,जो अंधकार की हिमशिला को तोड़ रहा हो,उसे प्रकाश में बदल दे और उसे विकास के लिए दूसरों तक पहुचाए|

द्रागी: निश्पापी लोग

यमुना : वह,जिससे मिलने के बाद आप प्रेम में पड़ जाते हो |वह,वो व्यक्ति है जो लोगों के मन और बुद्धि ,दोनों को आसानी से सन्तुष्ट कर सकता है | वह सरल शब्द बोलता है ,पर हर चीज़ के मूल को छू सकने योग्य होता है |जो दूसरे लोगों का ह्रदय देख सकता है और ह्रदय से ह्रदय की बात करता है |

दामोदर :. जो ईश्वर को अतिप्रिय हो क्यूंकि उसने उनके चरण कमलों में शरण प्राप्त कर ली है |

अन्य : सच्चे संत की उपस्तिथि में मैं अलग वातावरण का अनुभव करूंगा | में पूर संतुष्टि को अनुभव करूंगा |मुझे ज्ञान प्राप्त होगा और विकास होगा |

साशो : वह ,जो ज्ञान- अज्ञान का विज्ञान समझता है और जीवन -मुक्ति प्राप्त करता है — जीवन -मरण के चक्र से मुक्ति |

प्रेमानान्दा : . जो,ह्रदय- चन्द्र को कमल प्रकाश प्रदान करे |

रागा: सूर्य ! सूर्य !

रेवती : जो सांसारिक जगत का परित्याग कर दें,भावात्मक और मानसिक निर्भरता का भी त्याग कर दें और उनके पास जो कुछ भी है,उसे लोगों की और प्रभु की सेवा मैं अर्पित कर दें|

अन्य : .जो,लोगों को ,पशुओं को और पुष्पों को प्रेरित करे|

यदुनाथ : वह,जिसने प्रकाश के प्रति समर्पण कर दिया हो,वह जो स्वयं प्रकाश निर्मित होगया हो और निरंतर प्रकाश में प्रवाहित हो रहा हो |और सिर्फ प्रकाश में ही नहीं बल्कि दैविक प्रकाश में |और सब भक्तों के बोलने बाद,मुझे अपनी परिभाषा बहुत हलकी लग रही है और मुझे मालूम है कि अभी कुछ और भी है : एक संत आपको दैविक प्रकाश के विभिन्न गुणों को विशेष रूप से अनुभव करवाता है |
निखिलात्मा :.सब जीवात्माओं का अतिप्रिय और अजातशत्रु

अन्य : हम सभी संत बन सकते हैं,पर सर्वप्रथम,हमें इसकी चाह हो,दूसरा,हम इसके लायक हों और तीसरा :वे इसे हमें प्रदान करें|

यशोदा : संत हमारे जीवन को पूर्ण रूप से परिवर्तित रखने की क्षमता रखते हैं और हमारे सुपक्ष को उभरने की |

अन्य : उनसे हुई हर भेंट आपको और अच्छा व्यक्ति बनाने में सहायक हो |

अन्य : . पहले कीर्ति प्राप्त करें और फिर समर्पित हो जाएँ|

अन्य : जब ईश्वर स्वयं पृथ्वी पर आ जाता है |

अन्य : . जो स्वयं से एवं दूसरों से समरस हो — किन्तु सम्पूर्ण एकरसता हो |

अन्य :. मेरे विचार से सब के विभिन्न संत होते हैं और प्रश्न यह नहीं है की वे क्या हैं बल्कि ये की वे कौन हैं? मेरा संत कौन है?

तीर्थ महाराजा : तो ,अगर हम आप के द्वारा उल्लेख की गयी सुन्दर विशेषताओं को एकबद्ध करें –तो मैं आपको बता सकता हूँ कि ऐसे व्यक्ति का मिलना मुश्किल है | कौन इन सब जरूरतों को पूरा कर पाएगा ? त्यागी और समर्पित,विनम्र और प्रकाशमय ,तुच्छ और महान — यह दुर्लभ है | आप तो एक संत व्यक्ति की दैविक विशेषताओं कि एक पूर्ण सूची दे रहे थे |अप कुछ आम बिंदु आपने उल्लेख किए |इस सन्दर्भ में मैं ,शास्त्रों से कुछ पंक्तियाँ ,अपनी परंपरा से , उद्धृत करना चाहूंगा | कहा गया है :

नदियाँ बहत नहीं अपने वास्ते,
बस परहित के कारने

पेड़ ना देबे फल अपने वास्ते

बस परहित के कारने

मेघा देब ना जल अपने वास्ते

बस परहित के कारने

एसो ही संत जिए न अपने वास्ते
बस परहित के कारने
पर आप ऐसा तभी कर सकते हैं ,जब आप ईश्वर के निकट हों| यदि आप स्रोत के निकट हैं ,तो आप सार के भी निकट हैं | यदि आप ईश्वर के लिए जी रहे हैं ,तो आप सब के लिए जी रहे हैं | यदि आप अपने किए जी रहे हैं तो आप किसी के लिए नहीं जीते |

और आप की सूची से संतों की संगत की, तुरंत संगत की आवश्यकता को भी मैं समझ सकता हूँ |इस सूची से हम सभी समझ सकते हैं की क्यूँ संतों का साधू-संग ,इतना हमारे किए आवश्यक है | क्यूंकि यह सही है कि शुद्ध व्यक्ति के संसर्ग से मेरा ह्रदय,मेरा जीवन परिवर्तित हो जाएगा | हमारे जीवन मैं संतों से जुड़ना अति आवश्यक है | अवसर को न चूकें |

भक्त्पूर्ण-संगत बहुत मजबूत रहनी चाहिए |यदि हम सदेव संतों के गुणों की प्रशंसा करें,संत सम भक्तों की जो हमारे चारों ओर हैं,तो यह संगत सशक्त रहेगी| यदि आप एक अगरबत्ती लेते हो तो इसे तोडना सरल है ,कई अगरबत्तियों को लो,कोशिश करो,इसे तोडना लगभग असंभव है |यदि भक्तों की संगत एक है,कुछ भी तुम्हें तोड़ नहीं सकता,पर यदि तुम बिलकुल अकेले हो….

हमें पवित्र संग की सराहन करनी चाहिए |हमारे भक्ति मण्डल में एक कथन है -“सब एक के लिए और एक सब के लिए”इसलिए हम कहते

“साधू -संग साधू -संग सर्व -शास्त्रे काय लवमात्र साधू – संगे सर्व -सिद्धि ह्या [*] संतो से जुड़े रहो ,संतों से जुड़े रहो,क्यूंकि उनसे जुड़कर तुम सरलता से पूर्णता को प्राप्त कर लोगे ” सम्पूर्णता – क्यूंकि यह आपको दी जाएगी ,और यह दिखाई भी देगी ||

.”एक बार बहुत बड़े उपदेशक श्रीला श्रीधर महाराज के इर्द-गिर्द बैठे हुए थे |आपको तो पता ही है कि उनकी छुपने की प्रवृति थी ,वे सदेव छुपे रहते थे,पीछे रहते थे,नवद्वीप के अपने मंदिर से वे कंही और जाते ही नहीं थे |इसलिए,सभी वैष्णव उनके पास आते थे ,क्यूंकि वे एक उच्च श्रेणी के संत थे|वे स्वयं में पवित्र तीर्थस्थल के समान थे | लोग उन तक आते थे,वे लोगों तक नहीं जाते थे | वह पवित्र स्थान था | सब उनके चारों ओर बैठे थे और वे अति शांत उपदेश दे रहे थे : “प्रवचन दो ! जाओ और लोगों को बताओ!” और अंत में उन्होंने कहा ,”मैं तुम्हें सब अधिकार देता हूँ |मैं इसे करने के लिए तुम्हें समर्थ बनाता हूँ |”

तो जब ये दैविक गुण हम पर प्रतिबिंबित होते हैं,हम पर पड़ते हैं तब हमारा जीवन बदल जाता है |कृपया इस दैविक संपर्क को बढाएँ,एक भी अवसर चूके न,एक क्षण भी ना खोए इस संपर्क हेतु क्यूंकि अंत में यदि जब आप पहुच जाते हैं ,यदि आप लौट आते हैं ,आप को समझ आएगा कि आपके जीवन में वास्तविक सहायता थी क्या |

हो सकता है कि यह तस्वीर हमारे लिए काफी पेचीदा हो| पर अंत में जब आप वापिस लौटते हैं,पीछे मुड कर देखें कि क्या हो गया है — यह पूर्ण रूप से निर्मल एवं अटूट रेखा होगी ,आपके गंतव्य तक पहुँचने की ,और वे कौन हैं जो आपके रास्ते किनारे पंक्तिबद्ध खड़े हैं?कौन आपके लौटने पर बधाई देते हैं ?कौन आपके पथ पर ईंटे सजा रहे है? ये ही संत हैं ,बस आसपास देखें और आप को वे मिल जाएंगें |

[*] चैतन्य -चरितामृत , मध्य 22.54